Маълумотҳои кушода

Вақте мо ба ин марҳилаи муҳимтарин меоем, аллакай дар марҳилаи қабули қарор, ду чизи шавқовар ҳаст:

1) Якум, Интернет ҳама чиро медонад. Ва, вақте мо оиди он сухан мегуем ки чи зарур аст барои ҳар кадом ташкилот ҳангоми коркарди ҳар кадом суол, баррасии он аз ҳар тараф, бо сарчашмаи иттилооти, мутлақо ройгон ва пурра ҳақиқатнамо, метавонад захираи шавқовар гардад. Оиди он дар ин ҷой мумкин аст гуфта шавад ва бо чи истифода кард?  Дар хотир дорем, ки ман ба ин ҷой истисноан аз соҳаи  тиҷори омадаам. Ман аниқ медонам, ки ин инструментҳои тиҷориро чи тавр истифода бурдан дар ҳар кадом усулҳои ғайритиҷори лозим аст.

Инак, якум он ки дар мо дар ҳар кадом кишвар ҳаст: а) агар мо боз ба ҳамаи ҳудуди ИДМ назар кунем, агентсти оиди омор аст. Дар бисёрии кишварҳо дар он ҷой маълумотҳои ба таври кофи аниқ гузоша шудаанд. Аксаран ба ман мегуянд: Юля, аммо дар он ҷой ҳамаи фантазияҳо дар мавзуи астанд, ки дар он ҷой маълумотҳои носаҳеҳ оварда мешаванд, онҳо паст карда шудаанд, онҳо баланд карда шудаанд. Бачаҳо, пункти хеле муҳим ҳаст. Нуқтаҳои муқоисавиро кобед. Масалан, вақте мо маълумотҳои Агенти оид ба омори Қазоқистонро истифода мебарем, шумо метавонед қаторҳои омориро шуруъ карда дар солҳои 90-ум дарёфт кунед. Ва дар кадом ҳолат ба шумо шавқовар аст на танҳо нишондиҳандаи фантастики, балки чи қадар худи динамика.

Шумо метавонед хеле ба осони назорат кунед, чи тавр ин ё он соҳа дигар шудааст, чи тавр ин ё он суол дигар шудааст, то чи андоза динамики буд ва боло меравад, паст меравад, бо вай чи ҳодиса рух медиҳад. Шумо метавонед дар он ҷой қурби асъорро бинед. Шумо метавонед шумораи аҳолиро бинед. Шумо метавонед оморро оиди бемори дида бошед. Шумо метавонед, омори ҳақиқии хоҷагии қишлоқро бинед. Дар он ҷой умуман ҳама чиз ба таври кофи шавқовар аст. Барои он ки қисмати зиёди хоҷагии қишлоқ дар дастгирии барномаҳои давлати қарор дорад ва мутобиқтан ба таври зич  ҳақиқи будани ин маълумотҳо монитор кунонида мешавад. Ҳамеша нуқтаи муқоисави ҳаст.

Вақте мо оиди давлатҳои дигар сухан мекунем, на дар ҳама ҷой омор ба таври кофи дар ҳаҷми калон гузошта шудааст. Аммо ба ёд меорем, ки дар мо Агентии расми оид ба омори ИДМ ҳаст, дар он ҷой мумкин аст нуқтаҳои муқоисавиро дарёфт намуд. Масалан, дар як вақт панҷ, шаш, ҳашт, даҳ кишвар як ҳамон рақамро нишон медиҳанд,  ва ҳамон маълумотро. Гирифтему нигаристем.

2) Дуввум, Интернет ҳамаро дар хотир дорад.  Ва дар Интернет ба таври кофи мумкин аст нашрияҳои кушодаи аналитики, маводҳои гуногун, ақидаҳои гуногун экспертонро дарёфт намуд. Ин муҳим аст, азбаски шумо метавонед аллакай аз маълумотҳои омодашудаи ҷамъшуда истифода баред. Қисмати калон, аз он ҷумла идтиҳодияҳои ҷамъиятӣ, тадқиқоти худ ва ҳисоботҳои худро дар шакли кушод чоп мекунанд. На ҳамеша мумкин аст инро дар марҳилаи актуалии вақт дарёфт намуд. Аммо аниқ шумо бо муҳлати гузошташуда дар сол, ду ва ё сетоашро меёбед. Мутобиқатан, истифода бурдан аз ин маълумотҳо қулай, осон ва ба таври кофи содда аст.

Ба сифати мисоли чунин истифодабарии маълумотҳо дар мо суол истода буд оиди кушодани маркази иловагии рушди бачагона ва ё омодакунии модарон барои таваллуд дар ҳудуди шаҳрҳои  Қазоқистон.

Ин суоли тиҷорати набуд, ин ташаббуси шахси ба сифати ёри буд. Ва вақте мо қисмати таркибии тиҷориро ҳисоб кардем, фаҳмо гашт, ки чанд нафар бояд он занҳои олиҷаноб бояд биёянд, чи қадар мо бояд бачагони оличанобро қабул намоем, барои  он ки ин марказ фаъол ва актуали бошад. Танҳо аз назаргузарониҳои омори таваллуд, аз руи ҳолат бо бемори, аз руи ҳолат оиди маълумотнокӣ, мо хеле зуд фаҳмидем, ки ин марказ ғайрисамаранок буд. Аз ин сабаб ҳам он шумораи анбуҳи одамон нест ки барои ворид кардани он зарур буданд. Он дар худ он мазмунеро надорад, ки гуё дар нигоҳи аввал менамуд.

Аммо интернет ҳама чиро дар хотир дорад  бо як калимаи ғафси «аммп». Ақидаронии танқидии шуморо касе бекор накардааст. Вақте шумо ақидаи эксперти доред, вақте шумо ин ё он нашрияро мехонед, шумо бояд фаҳмед, ки ҳар кадом фазои маълумоти, ин ҳамеша имконияти олиҷаноби идоракунии идрок мебошад. Вақте шумо ҳамту ба як рақам менигаред, масалан, шумораи беморшудагон бо ин ё он бемори, аксаран нигоҳ кардан хеле тарсанда ва тарсонанда аст. Ин ба ҳар як бемории калон дахл дорад, ин ба ҳар як фалокат, ҳар як мушкилот дахл дорад.

Вақте шумо ба шумораи на танҳо одамони беморшуда менигаред, балки сиҳатшудагонро низ менигаред, ки сиҳат шудаанд,  шумо нуқтаи муқоисави доред, шумо мефаҳмед, ки то чи андоза ин минтақа мушкилотдор ва ё танқиди аст. Вақте шумо рақами севвумро мегиред, шумораи беморшудагон аз шумораи умумии аҳоли ва ё аудиторияи одамон, ки касе метавонад бо ин бемор шавад, шумо маълумоти севумро мегиред. Ва ана танҳо аз ин нуқтаи назар метавонед гуед, ки ин даҳшат аст, он хатарнок ва ё ҳолати ягона аст гуед. Чунин идоракуни бо идрок ба таври кофи аксар вақт истифода мешавад.

Мисолҳои аз ҳама оддиро дар хотир биеред, вақте мо зан –автомобилдуст ва мард –автомобилдуст мегуем. Ва ин ҷо ба таври мунтазам чунин рақамҳо истифода мешаванд, ҳамчун шумораи садамаҳо бо иштироки занон, даҳшатнок менамояд. Баъзан хеле даҳшатнок овоз дорад. Пешниҳод мекунам, ки дида бароед ва омори васеъ пешниҳод кунед. Шумораи садамаҳо бо иштироки занон, нисбати шумораи ҳамаи занон – дустдорони автомобил ва рақами ҳаммонанд – шумораи садамаҳо бо иштироки мардон, нисбати шумораи ҳамаи мардони –дусторони автомобил. Сипас нисбати ҳамаи аҳолии занҳо ва мардон. Бовар кунед, ба ман ин маълумотҳо минбаъд на он қадар характери махсуси ҷилодору ифоданок пайдо мекунанд.

Ақидаронии танқиди хеле муҳим аст бо сарчашмаи кушоди маълумотҳо. Ҳар кадом рақам метавонад аз нав тасдиқ карда шуда бошад. Он бояд аз нав тасдиқ карда шавад. Ва танҳо баъди он ки вақте шумо ду, се, чор нуқтаи аз нав ҳисобро дарёфт кардед ва дар шумо дарки экспертии хусусияти ин рақам,ин масъала, ин ҳал пайдо шуд, шумо метавонед гуед: ҳа,  бовар мекунем; не, бовар намекунам.

Ман ба ҳар ҳол ба чизҳои тиҷори бармегардам, бо ном баҳогузории бозор, гарчанде онҳо инчунин ғайритиҷори низ мебошанд. Масалан, ба мо лозим аст фаҳмем, ки кадом шумораи вакцинаҳоро ҳамаги харид кунем? Ҳар кадом бемори. Мо нигоҳ мекунем, пеш аз ҳама, ба якчанд нишондиҳандаҳо: ин шумораи умумии аҳоли, ин шумораи беморони ҷори, ин эҳтимоли онҳое ки бемор шуд ва бемор мешавад. Ва танҳо баъди он мо қарор қабул мекунем, чи қадар ба мо ҳамон вакцинаҳо лозиманд,  яъне дар мо ҳадди ақал се нуқтаи муқоиса ҳаст. Ин хеле ва хеле муҳим аст. Худи ҳамон, вақте мо таҳлил ба шумораи ҳақиқии одамони вакцина гирифтаро медиҳем, ман на танҳо вақти Ковидро дар назар дорам, балки ҳар кадом бемори. Зарур аст оморро нисбати аҳолии умуми нигоҳ кард, беморшудагон, сиҳатҳо ва нақл оиди вакцинация. Ва танҳо баъди он бояд қарор қабул намоем: кофи аст шумора ва ё танҳо танҳо сар шуда истодааст?!

Интернет ҳамаро дар хотир дорад, ақидаронии танқидиро ҳеҷ кас бекор накардааст.  Ва мо бо шумо ба блоки чорум меравем – санҷиши инновация. Фикр кардем, таҳлил кардем, қарори самаранок қабул кардем, санҷиш мекунем.